Natuur

Natuur komt bijna altijd in milieueffectrapportage aan de orde. Sommige natuurbieden, planten en dieren genieten bijzondere bescherming. Wat moet er precies in het milieueffectrapport over natuur?

Natura 2000, significantie en Passende beoordeling

Natura 2000 is een van de belangrijkste beschermingsregimes voor natuur in Europa en Nederland. Bij het bepalen van effecten op Natura 2000-gebieden is significantie een belangrijk begrip.

  • Wat is Natura 2000?
  • Wat is significantie en Passende beoordeling?
  • Wat zijn mitigerende maatregelen?
  • Wat is de relatie met m.e.r.?

Wat is Natura 2000?

Natura 2000 is een Europees netwerk van natuurgebieden. Het moet de biodiversiteit bevorderen door geïsoleerd liggende gebieden met elkaar te verbinden zodat planten en dieren tussen gebieden kunnen migreren. De Natura 2000-gebieden zijn aangewezen in het kader van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen. Voor de meest bedreigde soorten en habitattypen is bepaald welke gebieden minimaal noodzakelijk zijn voor hun voortbestaan. Per soort of habitat zijn behoud- of verbeterdoelen vastgesteld, de zogenaamde instandhoudingsdoelstellingen.

Wat is significantie?

In het milieueffectrapport wordt bepaald of een plan of project significante gevolgen heeft voor Natura 2000-gebieden. Er is sprake van significante gevolgen als het plan of project het behalen van de instandhoudingsdoelstellingen bemoeilijkt. Deze doelstellingen zijn vastgelegd in de aanwijzingsbesluiten voor de Natura 2000-gebieden. 

Er zijn instandhoudingsdoelstellingen voor:

  • Habitattypen: behoud of uitbreiding van de oppervlakte en/of behoud of verbetering van de kwaliteit.
  • Soorten: behoud of uitbreiding van de oppervlakte en kwaliteit van het leefgebied en van de populatie.

Soms is één type effect nog niet schadelijk voor de natuur, maar in combinatie met andere effecten wel. Dit kunnen effecten van dezelfde activiteit of van andere activiteiten zijn. Met deze opeenstapeling (cumulatie) van effecten moet bij het bepalen van significantie rekening worden gehouden.
Als hulpmiddel hebben de betrokken ministeries en de provincies de Leidraad bepaling significantie opgesteld.  Het is niet verplicht om deze in detail te volgen. Uitgangspunt voor de beoordeling van significantie is: globaal waar het kan, details waar het moet. De Leidraad geeft aanknopingspunten om te bepalen of te verwachten effecten op Natura 2000-gebieden significant zijn.

Wat is een Passende beoordeling?

Als niet kan worden uitgesloten dat een plan of project significante gevolgen heeft, dan moet een Passende beoordeling worden gemaakt. Daarin wordt dieper ingegaan op de gevolgen voor Natura 2000-gebieden. 

De Passende beoordeling geeft antwoord op de vragen:

  • Wat zijn de instandhoudingsdoelstellingen voor de soorten/habitattypen in de Natura 2000-gebieden?
  • Worden deze doelstellingen gehaald of moet er nog veel gebeuren?
  • Welk effect heeft het initiatief op de soorten en habitattypen? Een activiteit die buiten een Natura 2000-gebied plaatsvindt, kan door ‘externe werking’ toch gevolgen hebben voor dat Natura 2000-gebied.
  • Zijn er andere activiteiten die gevolgen hebben voor de soorten en habitats? Het gaat om de optelsom (cumulatie) van de gevolgen van andere initiatieven op een Natura 2000-gebied.
  • Is er sprake van aantasting van de natuurlijke kenmerken van het Natura 2000-gebied (gelet op de doelstellingen en de staat van instandhouding)?

Het detailniveau van de Passende beoordeling moet passen bij het detailniveau van het plan of project. Voor een project, zoals de bouw van een elektriciteitscentrale, is gedetailleerde informatie nodig. Plannen kunnen heel verschillend van karakter zijn. Een provinciale structuurvisie kan heel abstract zijn, een bestemmingsplan voor een woningbouwproject al concreet. In het laatste geval is het detailniveau van de Passende beoordeling vergelijkbaar met die van een project.

Mitigerende maatregelen meenemen?

Bij het bepalen of een Passende beoordeling nodig is, mogen mitigerende maatregelen (maatregelen die de effecten terugdringen) niet worden meegenomen. In de Passende beoordeling zelf mag dat wel en dat is ook aan te raden. Hiermee is het mogelijk aan te tonen dat aantasting van natuurlijke kenmerken is uit te sluiten. 

De ADC-toets

Als uit de Passende beoordeling blijkt dat aantasting van natuurlijke kenmerken niet is uit te sluiten, dan volgt de ADC-toets:

  • Zijn er Alternatieve oplossingen met minder gevolgen voor het gebied?
  • Zijn er Dwingende redenen van groot openbaar belang waarom het moet doorgaan?
  • Als er geen alternatieven zijn, maar wel dwingende redenen van groot openbaar belang, dan moet er Compensatie plaatsvinden.

De ADC-toets hoeft niet in de Passende beoordeling of het milieueffectrapport te worden opgenomen. 

Passende beoordeling in het milieueffectrapport

Als voor een plan een Passende beoordeling wordt opgesteld, dan moet ook een plan-MER worden gemaakt. Een Passende beoordeling voor een m.e.r.-plichtig plan of project hoeft niet in het milieueffectrapport te worden opgenomen, maar het is wel aan te raden. Alle informatie voor de besluitvorming is dan gelijktijdig beschikbaar. Als de Passende beoordeling in het milieueffectrapport is opgenomen, toetst de Commissie zowel het rapport als de Passende beoordeling.