Algemene informatie

Gezondheid in milieueffectrapportage voor omgevingsplannen en omgevingsvisies

Provincies en gemeenten moeten in hun omgevingsvisies en omgevingsplannen specifiek aandacht besteden aan het realiseren van een gezonde leefomgeving. Het gaat dan niet alleen om het beperken van bijvoorbeeld luchtverontreiniging en geluidhinder, maar ook om de inrichting van de leefomgeving. Een gezonde leefomgeving nodigt immers uit tot bewegen, andere mensen ontmoeten en is prettig om in te wonen. Milieueffectrapportage biedt de inhoudelijke ondersteuning en onderbouwing om te komen tot een vanuit gezondheidsoogpunt optimale inrichting van de leefomgeving.

De invloed van de leefomgeving op gezondheid

De gezondheid van mensen wordt door veel factoren beïnvloed, zowel in negatieve als positieve zin. De fysieke leefomgeving speelt daarbij ook een belangrijke rol. In Nederland is gemiddeld 4% van de ziektelast toe te schrijven aan milieufactoren.
De gezondheidssituatie en de rol van de leefomgeving verschilt daarbij van provincie tot provincie en van gemeente tot gemeente. Kwetsbare groepen, zoals ouderen, kinderen en chronisch zieken zijn extra gevoelig voor de invloed van milieuverontreiniging en de inrichting van de leefomgeving. Gezond gedrag kan ook worden beïnvloed door de inrichting van de leefomgeving, denk daarbij aan het gebruik van de fiets of de toegankelijkheid van gezonde voeding.

Inventarisatie kansen en knelpunten

Bij het opstellen van omgevingsvisies en omgevingsplannen is het belangrijk de kansen en knelpunten voor een gezonde leefomgeving in beeld te brengen. Lokale en regionale gegevens, gesprekken met bijvoorbeeld de GGD, bewoners en maatschappelijke organisaties hel-pen om een beeld te krijgen van de huidige gezondheidssituatie.

Stedelijk gebied
In een stedelijke omgeving spelen vaak gezondheidsrisico’s samenhangend met verkeer en industrie. Negatieve effecten komen met name door lucht, geluid, externe veiligheid en geur.

Landelijk gebied
In het landelijk gebied zijn de effecten vooral te verwachten door veehouderijen, mestverwerking, land- en glastuinbouw, windenergie, maar denk ook aan gebieden in de buurt van luchthavens, havens en industriegebieden.

Uitwerken van alternatieven

De resultaten van de inventarisatie van de gezondheidssituatie in de provincie of gemeente moeten in het milieueffectrapport worden opgenomen. Ook beschrijft het rapport de concrete ambities voor de inrichting van de (gezonde) leefomgeving. In het rapport worden daarna, in overleg met alle stakeholders (participatie), alternatieven en maatregelen uitgewerkt waarmee de ambities gerealiseerd kunnen worden.

Meeliften met ander beleid
Gezondheid kan meeliften met andere ambities en beleid. Denk aan klimaatadaptatie waarbij door het tegengaan van hittestress extra sterfte bij hittegolven kan worden voorkomen. Maar ook mobiliteitsbeleid kan een bijdrage leveren aan goede fietspaden en wandelgebieden en zo gezonde mobiliteit te bevorderen.

Beoordeling op bijdrage aan gezondheidsbescherming en -bevordering

De ambities voor een gezonde leefomgeving moeten zoveel mogelijk concreet worden gemaakt. Dit kan door ze uit te werken in concrete doelen met indicatoren en streefwaarden. Deze indicatoren kunnen ook worden ingezet bij het bepalen, monitoren en evalueren van het doelbereik van de alternatieven. Monitoren en evalueren van daadwerkelijke gezondheidseffecten is vooral van belang als er risico’s zijn dat de gezondheidsambities niet gehaald worden en bij flexibele plannen onder de Omgevingswet. De fasering en precieze activiteiten liggen dan niet van te voren vast.

Bij het concreet maken kan onderscheid gemaakt worden tussen verschillende ambities:

• Gezondheidsbescherming
  Kijk hierbij niet alleen naar de wettelijke grenswaarden, maar ook naar de mogelijkheden om de gezondheidskundige advieswaarden voor luchtkwaliteit en geluidhinder te realiseren. Dit is bijvoorbeeld relevant bij verkeersgerelateerde projecten in stedelijk gebied.
• Inrichten van een gezonde leefomgeving 
  Kijk hierbij naar de mogelijkheden om via ruimtelijke inrichting een gezonde leefomgeving te bevorderen. Denk bijvoorbeeld aan de mogelijkheden om onnodig autogebruik te voorkomen door de aanleg van aantrekkelijke fiets- en wandelroutes of aan het realiseren van aantrekkelijk groen en toegankelijke recreatiegebieden en sportfaciliteiten.
• Bevordering van gezond gedrag 
  Denk hierbij aan ruimtelijke maatregelen als het in-stellen van rookvrije en/of snackbarvrije gebieden, bijvoorbeeld waar veel kinderen zijn. In verschillen-de gemeenten, wordt momenteel nagedacht over de concrete mogelijkheden hiervoor. 

Factsheet Gezondheid in milieueffectrapportage voor omgevingsplannen en omgevingsvisies